17 grudnia 2009 Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Po blisko sześciu latach prac rządowych, badań, konsultacji i negocjacji, żmudnego procedowania w sejmowej podkomisji ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi, posłowie zdecydowali się na zakończyć prace w izbie niższej parlamentu.

Oto najważniejsze zmiany, które wejdą w życie za sprawą nowelizacji:

1. Doprecyzowana zostanie definicja organizacji pozarządowej i przepisy dotyczące nabywania statusu pożytku publicznego. Spółdzielnie socjalne, czy spółki nie będą uznawane za organizacje pozarządowe. Jednocześnie pod pewnymi warunkami będą mogły otrzymać status OPP, co dziś (zwłaszcza w przypadku spółek) budzi kontrowersje.
2. Pojawią się nowe, podstawowe formy współpracy między administracją samorządową i organizacjami. Wśród nich znajdzie się na przykład obowiązek konsultowania z organizacjami projektów aktów prawa lokalnego, wieloletnie programy współpracy międzysektorowej (jednocześnie instytucja programów współpracy zostanie rozszerzona na administrację centralną), tzw. inicjatywa lokalna, czy samorządowe centra wspierania trzeciego sektora, które przy pomocy administracji będą mogły być tworzone i prowadzone przez same organizacje.
3. Wzmocniona zostanie kontrola nad realizacją programów współpracy. Administracja samorządowa będzie miała obowiązek upubliczniania sprawozdań z realizacji programów i składania raportów przed organami stanowiącymi.
4. Uelastyczniona będzie formuła odpłatnej działalności statutowej. Uchwalona nowelizacja przewiduje dwukrotne podniesienie limitu wynagrodzeń osób zatrudnionych przy wykonywaniu zadań w ramach tego rodzaju działalności. Jednocześnie jej prowadzenie zostanie wyraźnie odróżnione od innych form prowadzenia działalności pożytku publicznego. Dzięki temu limitem wynagrodzeń będą objęte wyłącznie osoby pracujące bezpośrednio przy realizacji zadań w ramach odpłatnej działalności statutowej.
5. Tryb zlecania zadań: wiele pozytywnych zmian przewidziano w związku z trybem zlecania zadań w organizacjom pozarządowym. Konkursy będą znacznie prostsze i szybsze. Doprecyzowane zostaną kryteria oceny ofert. Pojawią się nowe procedury zlecania zadań – uproszczone i z pominięciem konkursu w przypadku małych projektów lub w sytuacjach kryzysowych.
6. Kryteria przyznawania statusu OPP: nowelizacja zaostrzy kryteria przyznawania statusu OPP. Starać się o niego będą mogły między innymi organizacje prowadzące działalność w sferze pożytku publicznego od co najmniej dwóch lat, a w zarządach tych podmiotów nie będą mogły zasiadać osoby skazane prawomocnymi wyrokami.
7. Większy nadzór nad OPP. Organizacje te  zostaną objęte ściślejszym nadzorem. Doprecyzowano i rozszerzono obowiązki sprawozdawcze. W raportach składanych prze organizacje w szczególne miejsce będzie poświęcone kwestii wydatkowania kwot uzyskanych za pośrednictwem mechanizmu 1%. OPP będą również zobowiązane do upubliczniania sprawozdań na swoich stronach internetowych.
8. Ujednolicenie trybu zlecenia zdań. Dziś odrębne przepisy w tym zakresie obowiązują na przykład w ustawie o pomocy społecznej. Stowarzyszenia zwykłe uzyskają ułomną osobowość prawną, co w istotny sposób ułatwi im działalność. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zostanie zobowiązana do przyjęcia rozporządzenia regulującego dostęp organizacji pożytku publicznego do mediów publicznych.

Podsumowując, uchwalona nowelizacja przewiduje wiele udogodnień dla organizacji pozarządowych. Część przepisów pozostaje kontrowersyjna o czym pisaliśmy wielokrotnie w poprzednich wiadomościach. Uchwalenie zmian nie kończy jednak procesu legislacyjnego. Ustawą zajmą się teraz senatorowie.

Tymczasem na ostatnim etapie prac sejmowych UOKiK zgłosił uwagi miedzy innymi do katalogu ulg i zwolnień dla organizacji pożytku publicznego oraz zlecania zadań organizacjom w trybie uproszczonym, stwierdzając, że dofinansowanie lub finansowanie działalności organizacji przy pomocy wymienionych mechanizmów może zostać uznane za pomoc publiczną. Urząd wyraził również wątpliwości co do przewidzianej w ustawie możliwości ubiegania się o statusu OPP przez spółki prawa handlowego. Wcześniej podobne uwagi zgłosił również Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. Zastrzeżenia UKIE i UOKiK będą teraz rozpatrywane przez Senat, łącznie z przesłaną doń ustawą.

autor: Grzegorz Makowski (Instytut Spraw Publicznych, Kwartalnik III Sektor.